Categories
Leestip

Merlijn Twaalfhoven, Het is aan ons

Strikt genomen niet vers van de pers, deze leestip. Ik las dit boek namelijk al aan het einde van vorige zomer. Maar recent bladerde ik Het is aan ons van Merlijn Twaalfhoven nog eens door en besloot er alsnog een stukje aan te wijden. Omdat het hoop biedt in zware tijden – het boek bespreekt complexe maatschappelijke problemen, maar laat ook zien hoe we daar effectief mee om kunnen gaan. 

Merlijn Twaalfhoven neemt je mee in het verhaal van zijn leven. Dat dient als een aanstekelijk idealistisch pleidooi om als een kunstenaar, een maker, een schepper naar de wereld te kijken. Niet omdat we allemaal een kunstenaar moeten zijn, wel omdat we zo de wereld kunnen veranderen. En hoewel alle grote maatschappelijke problemen van onze tijd voorbij komen, blijft Merlijn erop vertrouwen (en de lezer met hem) dat we het vermogen hebben om daarmee om te gaan. Inspirerend!

Tijdens het eerstvolgende Filosofische Diner (de datum wordt nog bekendgemaakt), heb je de kans om met Merlijn in gesprek te gaan over zijn boek.

Merlijn Twaalfhoven, Het is aan ons – Waarom we de kunstenaar in onszelf nodig hebben om de wereld te redden. Atlas Contact.

 

Categories
Column

Vrijheid op een verregend terras

Draagt het aan je vrijheid bij om op een terras te mogen zitten? Intuïtief zeg je hierop waarschijnlijk ‘ja’. Iets wel mogen tegenover iets niet mogen, dat is dan de afweging. Maar de keuze voor het woord ‘mogen’ geeft al heel veel weg over hoe je dan over vrijheid denkt.

Wat wel en niet mag, is van hogerhand opgelegd. Maar het zegt niets over wat er kan. We mogen sinds een week weer op het terras zitten. Maar voor die tijd konden we al heel goed buiten gaan zitten met een hapje en een drankje. Bovendien mogen in de gemiddelde dictatuur mensen ook best op een terras zitten. Maar zijn die mensen vrij als ze op dat terras niet kunnen praten over hun politieke opvattingen?

De vrijheidsopvatting in Nederland wordt tegenwoordig tegenwoordig bepaald door consumptie, zo is het afgelopen jaar heel sterk gebleken. Hoe vrij we ons voelen, wordt in grote mate bepaald door wat we kunnen consumeren. Dat is een hele materiële opvatting van vrijheid. Vrij zijn betekent je geld kunnen uitgeven aan wat je wilt, wanneer je dat wilt. Winkelen als je daar zin in hebt, en aansluitend op een terras hangen met bier en bitterballen.

Het is bovendien een hele meetbare vorm van vrijheid, is gebleken. Naarmate je minder mag consumeren (niet kunt, overigens, maar daar kom ik zo op terug) ben je ook minder vrij. Hoe vrij je bent, is dus de optelsom van het marktaanbod. De derde component is dat het een heel individualistische opvatting is van vrijheid. Hoe vrij je je voelt draait dus ook om jouw verlangens op een specifiek moment. Dat verklaart waarom men zich bijzonder onvrij voelde tijdens de sluiting van de horeca en winkels, terwijl er online nog meer dan genoeg te consumeren viel (wat bovendien werd gedaan). Een directe behoeftebevrediging is dus nodig om werkelijk vrij te zijn.

De vraag is nu of dat een wenselijke vorm van vrijheid is. Is dat de vrijheid die we op een dag als vandaag willen vieren? In het voorgaande heb ik met geen woord gerept over onze geestelijke vermogens, over onze gedachten. Over onze verlangens op de lange termijn, onze doelen in het leven. Over wie we willen en kunnen zijn, over hoe we dat waarmaken. Allemaal zaken waarvan ik vermoed dat ze voor een degelijk begrip van vrijheid toch een stuk meer van belang zijn, dan de vraag of we wel op niet op een terrasje mogen zitten. In de regen.

Categories
Column

Armoede & rechtvaardigheid

Is armoede onrechtvaardig? Klinkt als een open deur. Natuurlijk is het onrechtvaardig als er mensen in armoede leven. Met het volmondige ‘ja’ als antwoord op die vraag, is echter nog niet gezegd voor wie dat onrechtvaardig is. Voor wie zelf arm is, of voor wie dat juist niet is. In Nederland (en grotere delen van West-Europa en Noord-Amerika) lijken we in steeds sterkere mate de tweede visie te onderschrijven.

Lees dit stuk maar, dat vorige week in de Volkskrant stond. Daarin wordt duidelijk dat de overheid niet schroomt om zware middelen in te zetten in de strijd tegen uitkeringsfraude. Wie ervan wordt verdacht meer van de staat te hebben gekregen dan waar hij/zij/hen recht op heeft, kan aan een onderzoek worden onderworpen waarin erg weinig privé blijft. Dat gaat van rondsnuffelen door alle beschikbare digitale gegevens tot aan de observatie van dagelijkse handelingen (ook wel bekend als spionage).

Dat biedt de staat veel kansen om een flinke bewijslast op te bouwen, zelfs als die anekdotisch of suggestief van aard is. Dat laatste is echter geen probleem, want in tegenstelling tot de gebruikelijke gang van zaken in ons rechtssysteem, is de verdachte van uitkeringsfraude schuldig tot het tegendeel bewezen wordt. Die taak is aan de verdachte zelf overigens, die pas rechtshulp kan krijgen als de zaak daadwerkelijk voor de rechter komt.

Als we de vraag of dit moreel gezien door de beugel kan (met enige moeite) achterwege laten, dan kunnen we terug naar de vraag die ik aan het begin stelde. Voor wie is armoede onrechtvaardig?

In Nederland is een groot en op papier goed verzorgd vangnet voor mensen die om welke reden dan ook geen werk hebben. De staat heeft de taak op zich genomen om hen te steunen. Dat vangnet heeft echter maar één doel en de naam van de Participatiewet geeft dat al weg: een uitkering krijg je alleen om zo snel mogelijk weer aan het werk te gaan. Om deel te nemen en bij te dragen aan de economie. Want wie arm is, kan geen geld uitgeven en daar heeft de economie niets aan. Wie arm is, is een last op de schouders van de rijken. Armoede is dus onrechtvaardig – voor wie wél hard werkt en zijn geld zelf verdient.

Categories
Leestip

Eva Meijer, Vuurduin

De Maand van de Filosofie staat dit jaar in het teken van de natuur. Of beter gezegd: de stempel die de mens steeds meer op de natuur drukt, de natuur die steeds verder door de mens verdrongen wordt. Dat roept als vanzelf vragen op over hoe de mens zich tot de natuur verhoudt. Daarover schreef Eva Meijer het essay Vuurduin

Tijdens een week op Vlieland, het eiland waar ze vroeger met haar ouders op vakantie ging, reflecteert ze op het verdwijnen van de natuur. Dat wil zeggen, daar waar de mensen zo’n invloed heeft op zijn omgeving, dat die onherroepelijk verandert. De complexe vragen die ze daarmee oproept, concretiseert ze met observaties die ze doet terwijl ze over het eiland wandelt, vergezeld van hond Doris. Dat zijn enerzijds bespiegelingen op het ecosysteem van het eiland, anderzijds herinneringen aan de familiegeschiedenis die ze aan de plek koestert.

En daarmee is het een essay in de zuiverste zin van het woord. Prettig meanderende gedachtes raken aan grote kwesties, die allemaal losjes met elkaar verbonden zijn. Antwoorden zijn er weinig, maar de aanzet om verder te lezen en te denken is er des te sterker. 

Eva Meijer, Vuurduin – Aantekeningen bij een wereld die verdwijnt. Lemniscaat.

 

Categories
Leestip

Willem Schinkel, De hamsteraar

Willem Schinkel staat al lang bekend als een scherp criticus van het kapitalisme en neoliberalisme, maar in zijn nieuwste boek blijft er werkelijk geen spaander van heel. In De hamsteraar laat hij zien dat wat in het hedendaagse kapitalisme doorgaat voor natuurlijke economische randvoorwaarden, feitelijk berust op ideologische aannames zonder enige basis in de werkelijkheid. Schinkel maakt dat duidelijk aan de hand van een analyse van de hamsteraar, die een jaar geleden tijdens de start van de Coronacrisis op het toneel verscheen en in de supermarkten nog geen rol toiletpapier achterliet.

Was daar dan niet genoeg van? Jawel, argumenteert Schinkel, maar de ‘vrije markt’ creëert zelf schaarste door een wereldwijde logistiek die voorraden altijd net op peil houdt. Tot de hamsteraar opduikt. Terwijl de (neo)liberale econoom dit figuur als een moreel verwerpelijke anomalie ziet, brengt deze voor Schinkel juist helder aan het licht wat er in essentie aan het kapitalisme schort én welke kansen er zijn om dit systeem in te laten storten.

Revolutionaire taal dus en geen vrolijk stemmend beeld van hoe de wereld ervoor staat. Want hoewel Schinkel in het laatste hoofdstuk de scheuren in het neoliberale systeem laat zien en daarbij een glimp toont van hoe maatschappelijke vernieuwing in gang kan worden gezet, komt juist in de laatste verkiezingsuitslag sterk naar voren dat weinig Nederlanders zich een alternatief kunnen voorstellen. De massa stemt op liberale partijen die zich vastklampen aan een status quo, terwijl zij die wel voelen wat er mis is grotendeels naar de rechterflank worden gedreven.

Een boos boek, met hier en daar wat cynische grappen over toiletpapier maar ook een behoorlijke vloed aan marxistische theorie. Minder toegankelijk misschien voor wie daar niet in thuis is, maar desalniettemin een must-read. Want zonder de woede die Schinkel oproept, blijft elke visie op een andere maatschappij buiten zicht.

Willem Schinkel, De hamsteraar – Kritiek van het logistiek kapitalisme. Boom.

 

Categories
Het Filosofisch Diner

April is de Maand van de Filosofie

Na twee keer experimenteren met een Virtueel Filosofisch Diner begin ik zowaar de smaak te pakken te krijgen. Simpelweg omdat je je huiskamer tijdens het avondeten even uitbreidt en een brede digitale keukentafel creëert. De laatste keer leverde dat een leuk gesprek op over creativiteit en inspiratie in tijden van lockdown (het verslag daarvan lees je hier). De volgende editie vindt plaats in de Maand van de Filosofie, en sluit daar in thema bij aan.

Dat thema is dit jaar ‘De natuur was hier’ –  een sterk en gelaagd onderwerp, want het speelt in op verschillende soorten vragen. Niet alleen gaat het over de impact van de mens op de natuur (welke verantwoordelijkheid heeft de mens voor het klimaat?) en de impact van de natuur op de mens (wat zegt de Coronacrisis over hoe we in de wereld staan?), maar op een fundamenteler vlak raakt dit thema ook aan de oeroude vraag hoe mens en natuur zich überhaupt tot elkaar verhouden. 

Genoeg aanknopingspunten voor een goed filosofisch gesprek tijdens de maaltijd dus! Op 7 april til ik het online diner bovendien naar een hoger niveau: je krijgt er dan een heerlijke maaltijd van Robin Food bij! Verwennerij dus. Een vegetarisch diner, met klein voorafje en zoetje na afloop, gelardeerd met een filosofisch gesprek. Dichterbij de real deal komt een online evenement niet. Klik hier voor praktische informatie en om je aan te melden.

Categories
Column

Liefde op het tweede gezicht

Het verhaal achter het Friend with Whatever-Fits Experiment – door Wing-Yan Man

We ontmoetten elkaar op een koude winterdag in 2019. We zagen elkaar zo nu en dan via een gemeenschappelijke vriend, in de lente, in de zomer, tijdens avonden waarop we iets te diep in het glaasje keken. Maar er gebeurde niets en er ging een jaar voorbij waarin we elkaar vrijwel niet zagen. Hoewel we gelijk wisten dat we niet romantisch in elkaar geïnteresseerd waren, werden we niet meteen vrienden en bleef de communicatie beperkt tot online contact. Maar na twee jaar vonden we elkaar dan toch! En nu organiseren we samen evenementen om onbekenden elkaar op een leuke, innovatieve manier online te laten ontmoeten.

Een blik op het aanbod aan dating apps maakt duidelijk dat er een sterk verlangen is onder ons, de vruchtbare millennials, om een ander te vinden, terwijl de cijfers laten zien dat we vaker dan voorheen alleenstaand zijn. We leven snel en gunnen onszelf weinig tijd om verder te kijken dan de eerste indruk, omdat we ons steeds maar afvragen of er niet ergens een betere match te vinden is. En hoe maak je überhaupt nieuwe (romantische) vriendschappen, nu we bijna geen gemeenschappelijke ruimtes meer gebruiken, zoals universiteit of kantoor? Kan het logaritme van Tinder jou verrassen? En denk je echt dat je je persoonlijkheid via tien regels chat kunt laten doorschemeren?

Relaties zijn niet beperkt tot de romantische soort en ze gaan ook niet altijd met vuurwerk van start. Als je zoveel nadruk legt op het vinden van die ‘ene’, ga je volgens ons aan andere mooie relaties, zoals vriendschappen, voorbij en besteed je er geen tijd meer aan om die te laten groeien. Als de sociale dieren die wij zijn, worstelen we er ook mee dat we niet meer spontaan nieuwe mensen tegenkomen, die ons een fris inzicht in het leven geven. Het belangrijkste doel van ons beider bedrijven is om een omgeving te scheppen voor onverwachte ontmoetingen tussen interessante mensen. Omdat we op dit moment geen fysieke shows of diners kunnen organiseren, zijn we onze vaardigheden online in gaan zetten.

Niemand zit nog te wachten op een saaie conference call, waar iemand op zijn luidruchtige buren zit af te geven terwijl de rest door z’n social media scrollt, zit te appen of video’s kijkt. Met onze Friends With Whatever-Fits hebben we een interactieve manier bedacht om je tijdens ‘dates’ te matchen en een andere kant van jezelf te laten zien. We geven je de tijd om elkaar echt te leren kennen in combinatie met een vorm van vermaak zoals je die niet eerder zag. En in plaats van de ware liefde vind je precies wat bij jou past: een momenteel-ware jakob, een Friend-With-Benefits, iemand om je liefde voor alpaca’s mee te delen, of simpelweg een vriend. En alsof anderhalf uur gezamenlijke gezelligheid nog niet genoeg is, delen we gratis wijn of koffie uit als je je liefde op het tweede gezicht op een echte date wil meenemen!

De volgende editie, op donderdag 25 maart, 20:00 – 21:30 (Zoom), is voor single en Engels sprekende hetero jongetjes en meisjes tussen de 25 en 35 uit Amsterdam en omgeving. Bestel je kaarten voor €10 via friendsexperiment.eventbrite.nl. Wij, Wing (3310 – School for Millennials) en Casper (Vuurwerk) hopen je snel te zien!

Categories
Column

Carnaval

Een jaar geleden begon rond carnaval het coronavirus in Nederland. Maar nee, dat klopt eigenlijk niet. Met Corona begon vorig jaar het viruscarnaval in Nederland. Plotseling kwam alles op zijn kop te staan. De hele maatschappij draaide 180 graden en sindsdien leven we in een soort omgekeerde Groundhog Day.

Ook de politiek heeft een ongekende draai gemaakt. Wat geweldig, denk je! De politieke cultuur in ons land was tenslotte niet om over naar huis te schrijven, maar men is tot inzicht gekomen. Yes! Maar niets is minder waar. Ken je het beeld van de slang die in zijn eigen staart bijt?

Rutte en de zijnen hebben (door de oppositie niet noemenswaardig tegengewerkt) in de afgelopen tien jaar een cultuur gecreëerd die kort gezegd bijzonder utilitaristisch te noemen valt. De grootste hoeveelheid geluk voor de grootste hoeveelheid mensen. De natte droom van elke klassieke liberaal, elegant en simpel. Bovendien fijn dat we in Nederland een handvol miljonairs en miljardairs hebben. Die compenseren ruimschoots voor alle ongelukkigen die de eindjes niet aan elkaar kunnen knopen.

Het is frappant dat juist die politieke visie (laat Mark het woord niet horen!) nu door de regering verlaten wordt ten gunste van een principiëler beleid, dat zich beroept op nobele zaken als verbinding, veerkracht, en solidariteit. Dat zou mij werkelijk tot tranen toe roeren, ware het niet dat juist in crisistijd een gezonde dosis pragmatisme en jawel, ook een flinke hoeveelheid utilitarisme een slagvaardiger manier vormen om je door de crisis heen te slaan (zodat we daarna echt eens werk kunnen maken van eerdergenoemde principes).

Maar helaas heeft de Nederlandse politiek met groot succes een moerassige polder van bureaucratische ellende aangelegd waar ze nu zelf hopeloos in verzandt. De overheid is uitgekleed ten faveure van de vrije markt. Nu het tijd is dat ze zelf weer achter het stuur stapt, blijkt dat ze niet meer weet hoe ze moet rijden.

Het carnaval duurt al een jaar. En ik heb al nooit iets met carnaval gehad…

Categories
Leestip

Joke Hermsen, Ogenblik & eeuwigheid

Joke Hermsen besloot vorig jaar om een aantal essays over kunst, die ze in de afgelopen jaren voor verschillende gelegenheden schreef, te bundelen. Belangrijke thema’s uit haar eerdere werk komen voorbij: nataliteit en vrouwelijkheid, maar vooral onze verhouding tot de tijd staan centraal. Wat de essays echter bindt, is een overkoepelend pleidooi om meer tijd en aandacht te schenken aan de kunsten. Die zijn in afgelopen decennia langzaam maar zeker geweerd uit de publieke ruimte ten bate van een politiek en economie die zich vooral in termen van nut uitdrukken.

De publicatie in het Coronajaar is natuurlijk geen toeval en past goed in een tijd waarin een groot deel van de samenleving tot stilstand is gekomen. Nu is wel hét moment om de kunstenaar weer in het publieke debat te betrekken en een nieuw kader te scheppen voor hoe we onze maatschappelijke problemen ‘post-corona’ te lijf kunnen gaan.

De afwisselende beschouwing van verschillende kunstvormen (met name literatuur en beeldende kunst) en het beeldende taalgebruik, met hier en daar een persoonlijke anekdote, zorgen ervoor dat het boek vlot leest, terwijl de ernst van de boodschap beklijft. Bovendien zette het mij ertoe aan om aan De Toverberg van Thomas Mann te beginnen. Dan weet je dat het serieus is.

Joke J. Hermsen, Ogenblik & eeuwigheid – Meer tijd voor de kunst. De Arbeiderspers.

 

Categories
Het Filosofisch Diner

Take-Away DenkDiner

Het Filosofisch Diner is getroffen, niet alleen door de Corona-pandemie, maar ook door ironie. Want ironisch is het wel, dat Het Filosofisch Diner tot een stop komt door een crisis die zoveel vragen oproept… Daarom wil ik je helpen om in deze tijd van isolatie en beperkte sociale contacten te bepalen wat belangrijk is, nu en na de crisis. Haal Het Filosofisch Diner bij jou in huis!

Brengt de crisis het beste of het slechtste in ons naar boven? Laten we zien dat we solidair zijn en kunnen we ons over onderlinge verschillen heenzetten? Wat zijn onze meest basale behoeftes op het moment dat we vrezen voor schaarste? En zeker ook: hebben we de kans om onszelf te veranderen?

Het Take-Away DenkDiner biedt je een handleiding om dit soort vragen onder de maaltijd in kleine kring te bespreken. Een simpele aanzet voor gesprekken die tot in de kleine uurtjes door kunnen gaan.