Tag: het-filosofisch-diner

Getallen zijn de filosoof wat minder vertrouwd. Getallen kaderen in, geven vaker antwoorden dan dat ze vragen oproepen. En voor zover getallen mysterieus zijn, zijn ze het terrein van de wiskunde. Toch liet het getal 50 mij niet onberoerd toen ik besefte dat Het Filosofisch Diner dat aantal edities aantikt deze herfst. Reden genoeg voor een speciale XL-editie, waar vertrouwde ingrediënten van het diner werden uitvergroot en vermengd met nieuwe, om zo een feestelijke jubileumavond met inhoud te maken.

XL betekende in eerste instantie een groter publiek en vroeg dus ook om een grotere ruimte dan het gebruikelijk café van MidWest. Het feest vond daarom plaats in de Openbare Bibliotheek in de Hallen, waar de boekenkasten tegen de zijkant waren geschoven om het decor te vormen voor een restaurantsetting, met sfeervol aangeklede tafels voor acht personen. Als altijd was Robin Food er voor een heerlijke plantaardige maaltijd van drie gangen.

De inhoud werd gebracht door Denker des Vaderlands Marjan Slob. Zij deed na het voorgerecht haar visie uit de doeken op filosofie als een rationele bezigheid, die weliswaar geestelijk is, maar ook altijd belichaamd en in contact met de concrete werkelijkheid. Vanuit daar ging ze verder in op de rol die emoties en gevoelens spelen in het denken en de vraag hoe ratio en gevoel zich tot elkaar verhouden, tegen de achtergrond van een maatschappij waarin gevoelens steeds meer zonder enige reflectie als argument worden ingezet. Ze had zichzelf de opdracht gesteld om samen met het publiek te onderzoeken hoe emotie en ratio op een zinvolle manier samen kunnen gaan; daartoe eindigde ze met de vraag wat er nodig is om van een emotie tot een argument te komen, om tijdens het hoofdgerecht te bespreken.

Dit leidde tot levendige gesprekken tijdens het eten en om iets daarvan aan Slob en het gehele publiek te kunnen terugkoppelen, konden gasten hun wedervraag aan haar op briefjes noteren. Een aantal van die vragen behandelde zij, wat tot enkele persoonlijke en fraaie interacties met verschillende deelnemers leidde.

Wordbites schreef tijdens dit alles mee, noteerde indrukken, sfeerbeelden en frasen die voorbij kwamen om te gebruiken tijdens een afsluitende act. Samen met trompettist Sybren van Doesum verzorgde hij na het dessert Silent Poetry Techno Aerobics. Als bonte mix van muziek, poëzie en dans was het een act die vorm en inhoud van de avond op zeer treffende wijze samenbracht. Ondersteund door een beat en daarop geïmproviseerde trompetmelodieën liet Wordbites de inhoud van de avond op poëtische manier de revue passeren.

Daarmee werd de avond zoals ze bedoeld was: een feest van de filosofie, waar het kritische denken in de spotlights kwam te staan op een toegankelijke manier, in een sfeer van onderlinge verbondenheid en met een feestelijke saus van plezier erbij geserveerd. XL, deels in kwantiteit, maar met name ook in kwaliteit. Op naar de volgende 50!

In hoeverre is het toeval dat Donald Trump vorige week tot president werd herverkozen? De peilingen hadden zijn klinkende overwinning niet voorzien. De swing states bogen vrijwel allemaal zijn kant op. Hadden ze net zo goed de kant van Harris op kunnen vallen? Daags na Trumps overwinning ging Het Filosofisch Diner over toeval. Dit fenomeen duikt te pas en te onpas op in ons leven (zie bovenstaand voorbeeld) maar het is lastig om er de vinger op te leggen. Jeroen Hopster wijdde er daarom een stevig onderzoek aan, waaruit hij tijdens het diner putte om deelnemers te bevragen over wat het toeval is. Gaat het hierbij simpelweg om dat wat zich niet laat voorspellen, of waar we vooraf niet over weten? Zie de Amerikaanse verkiezingen. Of is het fenomeen lastiger te duiden?

Met prikkelende voorbeelden uit onder andere de kunst, wetenschap, sport en zijn eigen leven, stelde Hopster vragen over de rol van het toeval in het leven. Bestaat het toeval wel? Hoe laat het zich definiëren? Ontwerper en kunstenaar Henk Cornelissen dobbelde net zolang met een dobbelsteen waar alle letters van het woord ‘toeval’ op stonden, tot hij het woord zelf had gegooid. Dat kostte hem elf jaar en meer dan vijfhonderdduizend worden. En hoe kunnen we het toeval herkennen en het een plaats geven in ons eigen leven? De Italiaanse topchef Massimo Bottura ontwikkelde zijn signature dish Oops! I dropped the lemon tart, doordat een collega een fraai dessert liet omvallen en hij in de ontstane chaos een geheel nieuwe schoonheid ontdekte.

Grote vragen, die evengoed betrekking hebben op het ontstaan van het leven (geheel toevallig op deze planeet) als op de veel persoonlijker (maar niet minder kosmische) ontmoeting van de liefde van je leven. Veel stof tot overdenken en bespreken dus, zonder evenwel sluitende antwoorden te vinden op alle vragen. Maar wie alle vragen weet te beantwoorden, bant dan ook het toeval uit. En dat terwijl het toeval precies is wat het leven spanning geeft, zo betoogde Hopster.

Ter afsluiting van de avond trad toevallige naamgenoot Jeroen van Wijk op met een ware ode aan het toeval, hier terug te lezen.

Zijn wij ons brein? Of zijn we ons lichaam? In het laatste Filosofische Diner voor de zomerstop sprak Aldo Houterman over deze vragen, zonder het antwoord overigens te geven. Want het stellen van beide vragen impliceert al een kloof tussen lichaam en geest, die volgens Houterman hardnekkig in het Westerse denken vastzit.

Vanaf Plato, via vroege christelijke denkers tot aan de Renaissance en de opkomst van het moderne denken met Descartes, bestaat er een schema dat de mens opdeelt in een denkend deel en een fysiek deel, een brein en een lichaam. Ook de moderne wetenschappen, hanteren een dergelijk schema. Binnen dat schema bestaat een hiërarchische verdeling; vrijwel altijd is het lichaam ondergeschikt aan het brein.

Door onderzoek naar lichamelijkheid in de filosofie, maar ook kunst en sport, probeert Houterman dat beeld te kenteren. Want is er niet veel meer voor te zeggen dat ons denken en onze fysieke activiteit samenvallen? Laten ervaren sporters niet zien dat het lichaam als een geheel functioneert in verbinding met zijn omgeving, in plaats van als een automaat die door een centraal orgaan wordt aangestuurd? En laat onze zintuiglijke waarneming niet zien dat het lichaam op heel veel verschillende manieren kan kennen en gekend worden?

In een breed uitwaaierend gesprek ging het over hoe dansers in hun beweging niet alleen vaardigheid, maar ook emotie uitdrukken, over de vraag wat fysieke beperkingen en verlamming leert over de vermeende kloof tussen brein en lichaam en over de vraag wat beweging eigenlijk is. We vatten het namelijk op als gestuurde activiteit, terwijl nader beschouwd het levende lichaam als vanzelf altijd in beweging is - zou je beweging als een bestaansvoorwaarde kunnen zien? Ik beweeg, dus ik ben…

Vorm en inhoud vielen mooi samen, want er werd veel gedacht, veel gegeten en veel gepraat - al die activiteiten door elkaar, vanuit en mét het lichaam. Tot iedereen, geestelijk en lichamelijk verzadigd (hetgeen dus op hetzelfde neer zou kunnen komen) naar de afsluitende woorden van Lonneke van Heugten luisterde, die in dichtvorm de hele avond nog eens samenvatte. Een prachtige afsluiter van een verrijkend seizoen aan Filosofische Diners.