Tag: filosofie

Geen standaard leestip deze week, want het is boekenweek! Dus bespreek ik geen boek dat ik heb gelezen, maar het lijstje met boeken dat ik deze week aanschafte bij Over het Water (de leukste boekhandel van Amsterdam), die ik nu lees of in de komende weken ga lezen.

Ramsey Nasr – De fundamenten. Een bundel van drie essays die Ramsey Nasr in het Coronajaar schreef. Over de rol van kunst, over hoe een aanvankelijk gevoel van verbondenheid omslaat in hysterie en complotdenken en over de vraag hoe het na de crisis verder moet. De eerste twee essays las ik al en vond ik ijzersterk.

Ali Smith – Spring. Ik lees het seizoenskwartet van Ali Smith in volledig willekeurige volgorde. Spring is de laatste van de vier die ik nog moet lezen, net nu de zomer begint. Daar kijk ik erg naar uit, want de andere drie delen waren geweldig. Scherp, humoristisch, met een waanzinnig goed gevoel voor tijdsgeest en briljant lenig taalgebruik (lees de boeken dus ook in het Engels, want de beste vertaling kan er vermoedelijk nog geen recht aan doen).

Christine Otten – De laatste dichters. Al in 2004 gepubliceerd, maar qua thematiek geen dag ouder geworden. Sterker nog: met de enorme impuls die het racismedebat sinds de moord op George Floyd een jaar geleden heeft gekregen, is dit boek alleen maar relevanter geworden. Ik kan niet wachten om terug te gaan in de tijd en het Harlem van de late jaren zestig te verkennen.

Diverse auteurs – De grote vertraging. Boeken over wandelen doen het goed dit jaar. Niet zo gek, want wandelen was een van de weinige activiteiten die we nog zonder grote belemmeringen konden ondernemen. Net als lezen en schrijven natuurlijk, dus ja, een nieuwe bundel met filosofische reflecties op de waarde van wandelen, dat ligt wel voor de hand. Goede en interessant auteurs die hier een bijdrage aan leverden, dus ik heb er zin in me hierop de storten. Een voorpublicatie van Alicja Gescinska verscheen al op brainwash.nl

Hanna Bervoets – Wat wij zagen. En natuurlijk het boekenweekgeschenk! Daardoor ga ik me laten verrassen. De bekende uitspraak is: don’t judge a book by its cover. Maar de cover van dit boekje is mooi ontworpen, dus ik hoop dat de inhoud evenzeer bevalt. En ik kon het toch niet laten om even te kijken naar de recensie in de NRC. Die zegt: “Ze onderzoekt hoe mensen aan hun normen en waarden komen, wat de invloed van de omgeving en de tijdgeest is. … Er worden belangwekkende vragen in opgeworpen.” Ik ben benieuwd!

Strikt genomen niet vers van de pers, deze leestip. Ik las dit boek namelijk al aan het einde van vorige zomer. Maar recent bladerde ik Het is aan ons van Merlijn Twaalfhoven nog eens door en besloot er alsnog een stukje aan te wijden. Omdat het hoop biedt in zware tijden – het boek bespreekt complexe maatschappelijke problemen, maar laat ook zien hoe we daar effectief mee om kunnen gaan. 

Merlijn Twaalfhoven neemt je mee in het verhaal van zijn leven. Dat dient als een aanstekelijk idealistisch pleidooi om als een kunstenaar, een maker, een schepper naar de wereld te kijken. Niet omdat we allemaal een kunstenaar moeten zijn, wel omdat we zo de wereld kunnen veranderen. En hoewel alle grote maatschappelijke problemen van onze tijd voorbij komen, blijft Merlijn erop vertrouwen (en de lezer met hem) dat we het vermogen hebben om daarmee om te gaan. Inspirerend!

Tijdens het eerstvolgende Filosofische Diner (de datum wordt nog bekendgemaakt), heb je de kans om met Merlijn in gesprek te gaan over zijn boek.

Merlijn Twaalfhoven, Het is aan ons – Waarom we de kunstenaar in onszelf nodig hebben om de wereld te redden. Atlas Contact.

De Maand van de Filosofie staat dit jaar in het teken van de natuur. Of beter gezegd: de stempel die de mens steeds meer op de natuur drukt, de natuur die steeds verder door de mens verdrongen wordt. Dat roept als vanzelf vragen op over hoe de mens zich tot de natuur verhoudt. Daarover schreef Eva Meijer het essay Vuurduin. 

Tijdens een week op Vlieland, het eiland waar ze vroeger met haar ouders op vakantie ging, reflecteert ze op het verdwijnen van de natuur. Dat wil zeggen, daar waar de mensen zo’n invloed heeft op zijn omgeving, dat die onherroepelijk verandert. De complexe vragen die ze daarmee oproept, concretiseert ze met observaties die ze doet terwijl ze over het eiland wandelt, vergezeld van hond Doris. Dat zijn enerzijds bespiegelingen op het ecosysteem van het eiland, anderzijds herinneringen aan de familiegeschiedenis die ze aan de plek koestert.

En daarmee is het een essay in de zuiverste zin van het woord. Prettig meanderende gedachtes raken aan grote kwesties, die allemaal losjes met elkaar verbonden zijn. Antwoorden zijn er weinig, maar de aanzet om verder te lezen en te denken is er des te sterker. 

Eva Meijer, Vuurduin – Aantekeningen bij een wereld die verdwijnt. Lemniscaat.

Willem Schinkel staat al lang bekend als een scherp criticus van het kapitalisme en neoliberalisme, maar in zijn nieuwste boek blijft er werkelijk geen spaander van heel. In De hamsteraar laat hij zien dat wat in het hedendaagse kapitalisme doorgaat voor natuurlijke economische randvoorwaarden, feitelijk berust op ideologische aannames zonder enige basis in de werkelijkheid. Schinkel maakt dat duidelijk aan de hand van een analyse van de hamsteraar, die een jaar geleden tijdens de start van de Coronacrisis op het toneel verscheen en in de supermarkten nog geen rol toiletpapier achterliet.

Was daar dan niet genoeg van? Jawel, argumenteert Schinkel, maar de ‘vrije markt’ creëert zelf schaarste door een wereldwijde logistiek die voorraden altijd net op peil houdt. Tot de hamsteraar opduikt. Terwijl de (neo)liberale econoom dit figuur als een moreel verwerpelijke anomalie ziet, brengt deze voor Schinkel juist helder aan het licht wat er in essentie aan het kapitalisme schort én welke kansen er zijn om dit systeem in te laten storten.

Revolutionaire taal dus en geen vrolijk stemmend beeld van hoe de wereld ervoor staat. Want hoewel Schinkel in het laatste hoofdstuk de scheuren in het neoliberale systeem laat zien en daarbij een glimp toont van hoe maatschappelijke vernieuwing in gang kan worden gezet, komt juist in de laatste verkiezingsuitslag sterk naar voren dat weinig Nederlanders zich een alternatief kunnen voorstellen. De massa stemt op liberale partijen die zich vastklampen aan een status quo, terwijl zij die wel voelen wat er mis is grotendeels naar de rechterflank worden gedreven.

Een boos boek, met hier en daar wat cynische grappen over toiletpapier maar ook een behoorlijke vloed aan marxistische theorie. Minder toegankelijk misschien voor wie daar niet in thuis is, maar desalniettemin een must-read. Want zonder de woede die Schinkel oproept, blijft elke visie op een andere maatschappij buiten zicht.

Willem Schinkel, De hamsteraar – Kritiek van het logistiek kapitalisme. Boom.